Władysław Gdula (1880 – 1956)

Urodził się 5 września 1880r. w Nienadówce, w rodzinie nauczycielskiej. Po ukończeniu szkoły powszechnej kształcił się w Seminarium Nauczycielskim w Rzeszowie w latach 1896 – 1900. Pracę rozpoczął jako nauczyciel, potem była kierownikiem Szkoły Powszechnej w Ĺ�opuszce Wielkiej, następnie pracował w Brzozdowicach koło Lwowa.

Już w młodości wykazywał zdolności malarskie. W czasie pracy w Ĺ�opuszce Wielkiej otrzymał (na własną prośbę) roczny urlop w celu odbycia studiów magisterskich. Razem ze swoim przyjacielem i protektorem hr. Romanem Scipio, ziemianinem z Ĺ�opuszki, malarzem i rysownikiem, ówczesnym prezesem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie – odbył wiele podróży do Włoch, Niemiec, Brukseli, Paryża i Wiednia.

Już jako emerytowany nauczyciel w marcu 1932r. przybył wraz z rodziną do Brzeżanki, gdzie jego żona (nauczycielka) objęła stanowisko kierownika szkoły. Od 1936r. zamieszkali w Strzyżowie, w domu Czesława Koczeli. W latach 1938-39 Władysław Gdula prowadził w Strzyżowie kurs przysposobienia kupieckiego, pracował też jako tłumacz języka niemieckiego. Większość swojego czasu poświęcał twórczości artystycznej. Zmarł 19 lipca 1956 roku w Strzyżowie, pochowany na cmentarzu „Na Krzywuli”.

W pamięci przyjaciół pozostał jako artysta malarz utrwalający piękno malowniczych okolic i Strzyżowa. Ĺšwiadczy o tym jego duży dorobek artystyczny, który prezentowany był na wystawie w 1977r. zorganizowanej przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej w lokalu biblioteki.

Władysław Gdula malował przede wszystkim pejzaże, kwiaty, martwą naturę, portrety. Jego obrazy jeszcze do dziś zdobią mieszkania prywatne w Strzyżowie i okolicy. Wiele prac zniszczyła wojna.

Za popularyzowanie piękna Ziemi Strzyżowskiej Rada Miasta i Gminy w Strzyżowie, na wniosek TMZS nadała imię Władysława Gduli jednej z ulic w południowej części miasta.

Generał Anders (1892 – 1970)

Urodzony w Błoniu (powiat Kutno), to wybitny dowódca wojskowy i polityk. W latach 1914-1917 był oficerem kawalerii w armii rosyjskiej. PóĹşniej w I Polskim Korpusie w Rosji, a od 1918 roku w Wojsku Polskim. W 1919r. pełnił funkcje Szefa Sztabu Armii Wielkopolskiej w Poznaniu, będąc słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu, którą ukończył w 1923r. W 1926r. został Szefem Sztabu Dowództwa Wojska, a podczas przewrotu majowego był dowódcą Wołyńskiej i Nowogródzkiej Brygady Kawalerii i pełnił te funkcję również w kampanii wrześniowej, z tym, że od 12 września 1939r został Dowódcą Grupy Operacyjnej Kawalerii Polskiej, walcząc zarówno z wojskami niemieckimi jak i sowieckimi. W latach 1939-1941 był więziony przez sowietów we Lwowie i w Moskwie. Z więzienia został zwolniony po zawarciu układu polsko – sowieckiego przez gen. Władysława Sikorskiego. W latach 1941-1942 był dowódcą Armii Polskiej w ZSRR, a w latach 1942-1943 dowódcą Armii Krajowej na Wschodzie.W latach 1943-46 pełnił funkcję dowódcy II Korpusu Polskiego, Który stoczył zwycięska walkę z Niemcami pod Monte Cassino w 1944r.

Generał Wł. Anders od 11 maja 1945r. pełnił obowiązki, a w latach 1943-46 był Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w Rządzie Polskim na UchodĹşstwie w Londynie. Od 1949r. Był Przewodniczącym Skarbu Narodowego, a od 1954 – Członkiem Rady trzech . Jest autorem słynnej książki „Bez ostatniego rozdziału – wspomnienia 1939-46-49”. Zmarł w 1970r. został pochowany wśród swoich żołnierzy na cmentarzu polskim na Monte Cassino.

Jedna z ulic Strzyżowa (prowadząca od kościoła do ul. Ĺ�ukaszewicza) nosi imię tego Wielkiego Polaka, bohatera czasów II wojny światowej.

Karolina Urbanowicz

Urodziła się 21 marca 1892r. w Kożuchowie. Pochodziła z rolniczej rodziny Janików z Kobyla koło Frysztaka, która w końcu XIX w. zamieszkała w Kożuchowie. Czteroklasową szkołę podstawową ukończyła w Dobrzechowie. W 1906r. rodzina Janików wyjechała do USA i zamieszkała początkowo w Chicopee w stanie Mass. Tam Karolina podjęła pracę w zakładach tekstylnych. W 1913r. wyszła za mąż za Michała Urbanowicza. Dochowali się 3-ch córek (Olga, Irena, Wanda) i syna Witolda (póĹşniejszego uczestnika II wojny światowej). Poprzez własne samokształcenie poznała literaturę piękną i z powodzeniem zaczęła próbować sił w twórczości poetyckiej. Pisała wiersze przepojone patriotyzmem, tęsknotą za ojczyzną. W 1938r. wraz z rodziną wyjechała do Chicago, nawiązała kontakt z Polonią i prasą polonijną. W „Głosie Ludowym” i „Kronice Tygodniowej” publikowała swoje wiersze.

Po wojnie kilkakrotnie odwiedzała Polskę . Brała udział w konkursie na wspomnienia emigrantów otrzymując nagrodę za pamiętnik „Spojrzenie na tamte lata”, którą przeznaczyła na szpital dla dzieci w Polsce. Nękana licznymi chorobami, nie poddała się szukając ratunku w twórczości artystycznej. Obok poetyckich uzdolnień, odkryła w sobie również talent malarski. Mimo że choroba reumatyczna zmusza ją do posługiwania się ruchomym krzesłem, dużo tworzy – maluje na szkle. Polonia organizuje wystawy jej malarstwa, które cieszą się powodzeniem, zwłaszcza wśród emigrantów.

Zmarła 10 stycznia 1979r. w Chicago.

Za rozsławienie poezją Ziemi Strzyżowskiej w Ameryce jedna z ulic Strzyżowa (na osiedlu „Pod Ĺťarnowską Górą”) nosi imię Karoliny Urbanowicz . W muzeum Regionalnym TMZS jest kącik poświęcony Karolinie Urbanowicz, w którym znajduje się jej osobisty sekretarzyk, krzesło, obrazy malowane, pamiętniki i inne osobiste drobiazgi – przekazane przez jej rodzinę.

Ulica Batalionów Chłopskich

Bataliony Chłopskie były konspiracyjną wojskową organizacją Stronnictwa Ludowego w latach 1940-1944. Pierwsze inicjatywy organizacyjne podjęto latem 1940r. pod nazwą Straż Chłopska (Chłosta). Pierwszy rozkaz w sprawie organizowania Komendy Głównej BCh wydano 15 czerwca 1940 r. W roku 1942 wprowadzono nazwę Bataliony Chłopskie. Celem Batalionów Chłopskich była walka z okupantem hitlerowskim o wolną i demokratyczną Polskę, zgodnie z programem politycznym Stronnictwa Ludowego. Pisma konspiracyjne BCh to: „Ĺťywią i bonią”, „Powstaniec”, „Wieści” oraz inne kolportowane tajnie w kraju. Pełnomocnikiem Centralnego Kierownictwa Ludowego ds. BCh był J. Niećko ps. „Zgrzebniak”, Komendantem Głównym był płk Franciszek Kamiński ps. „Trawiński”, a Szefem sztabu BCh K. Banach ps. „Rosnowicz”, „Kamil”. Bataliony Chłopskie działały m.in. w całym Generalnym Gubernatorstwie i w Wielkopolsce. Odegrały poważną rolę w ruchu oporu zwłaszcza broniąc wysiedlanych masowo z Zamojszczyzny chłopów.

Główne czyny bojowe BCh w skali kraju to zwycięstwo bitwy z przeważającymi siłami wroga pod Wojdą w dniu 30 grudnia 1942r. i Zaborecznym - 1 lutego 1943r., wysadzenie pociągu z ciężką amunicją pod Gołębiem, rozbicie więzień i uwolnienie więĹşniów w Krasnymstawie i Pińczowie, udział wraz z Armią Krajową, Armią Ludową oraz partyzantką radziecką w bitwie w janowskich lasach i Puszczy Soleskiej, która trwała od 9 do 25 czerwca 1944r.

Od 1941 Komenda Główna ZWZ a potem AK, wywierała silny nacisk na kierownictwo SL i BCh w celu wcielenia BCh do Związku Walki Zbrojnej, a póĹşniej do Armii Krajowej. Początkowo kierownictwo SL sprzeciwiało się takiemu połączeniu pragnąc, w myśl własnych planów politycznych zachować samodzielną własną organizację wojskową. Dopiero w połowie 1943r. zdecydowano się na wcielenie taktycznych oddziałów BCh do Armii Krajowej (rozkaz z 30 maja 1943r.). Zachowano jednak niezależność jednostek terytorialnych przeznaczonych do specjalnych zadań SL. AK usiłowała jednak wcielić i te jednostki, scalanie trwało aż do wyzwolenia i nie zostało zakończone. Spośród ponad 150 tyś. żołnierzy BCh (ogółem), według stanu w czerwcu 1944r. do AK weszło około 40 tyś. Pozostałe oddziały samodzielnie pod kierownictwem BCh-SL, w niektórych przypadkach współpracując z Armią Ludową.

W skład trójki politycznej VI Okręgu „Lasu-Rocha” w Krakowie na Małopolskę i Ĺšląsk wchodzili: Jan Witaszek ps. „Drąg”, Stanisław Mierzwa ps. „Słomka” i Józef Marcinkowski ps. „Tracz”. Komendantem VI Okręgu BCh był płk Narcyz Wiatr ps. „Zawojna” – zamordowany przez UB na krakowskich plantach 21 kwietnia 1945r. Przewodniczącym trójki politycznej inspektoratu rzeszowskiego SCh-LSB-BCh obejmującego dziewięć powiatów był Władysław Kojder ps. „Trzaska”, komendantem BCh inspektoratu Rzeszów - Władysław Jagustyn ps. ”Oracz”. W czerwcu 1944r. rzeszowski inspektorat „Rocha” miał 24 kompanie BCh – 5813 żołnierzy (21 oficerów, 797 podoficerów), a powiat rzeszowski obwodu „Radło SCh-LSB-BCh liczył 1408 żołnierzy (7 oficerów, 202 podoficerów). W kierownictwie rzeszowskiego obwodu „Radło” było 16 osób (w tym: Roman Złotek ps. „Wyrwa” z Ĺ�ętowni, Mieczysław Urbanik ps. „Sęk” z Gbisk, Marcin Niemiec ps. „Górski” Władysław Zimny ps. „Dumin” z Wysokiej Strzyżowskiej. Komendantami obwodu „Radło” byli: Tomasz Wójcik, Antoni Borowiec, Jan Jankowski, Mieczysław Urbanik, a funkcję komendanta rejonowego pełniło kolejno 6 osób, w tym Józef Baran ps. ”Motor„ z Wysokiej Strzyżowskiej oraz Tadeusz Soja ps. „Zenon” z Ĺ�ętowni. Członkami obwodu komendy „Radło” (ogółem 8 osób) byli między innymi: Ludwik Kut ps. „Sokół”, Józef Hart ps. „Brześć”, Tadeusz Szeliga ps. ” Gryf” z Wysokiej Strzyżowskiej, Józef Irzyk ps. ”Tyran” i Roman Włodyka ps. „Brzoza” z Grodziska oraz Jan Górnicki ps. „Lemiesz” ze Strzyżowa. Dowódcami oddziałów taktycznych BCh w obwodzie „Radło” było 13 osób, w tym : Stanisław Szlachta ps. „Szpilka” z Ĺ�ętowni, Józef Hart ps. „Brześć”, Tadeusz Szeliga ps. „Gryf” i Stanisław Kut ps. ”Socha” z Wysokiej Strzyżowskiej.

Organizacja „ROCH” (Ruch Oporu Chłopskiego – BCh) na terenie gminy Strzyżów miała trójkę polityczną w składzie; Andrzej Niedziela ps. „Pewniak” z Grodziska, Marcin Niemiec ps. ”Górski” z Wysokiej Strzyżowskiej i Władysław Moskal z Godowej. W skład gminnej komendy SCh-SLB-BCh wchodzili: Kazimierz Mularz ps. „Twardy”, Teofil Dziadek ps. „Wrzos”, Ignacy Kiczek ps. „Trzusło”, Jan Górnicki ps. „Lemiesz”, Józef Moskal ps. „Komar”, a w kierownictwie oddziałów taktycznych BCh byli: Stanisław Kut ps. „Socha”, Stanisław Kulesza ps. „Lot”, Stanisław Michalski ps. „Byk”, Ludwik Kulpiński ps. „Drzewiec”, Ludwik Włodyka ps. „Kłos”, Wojciech Wójcik ps. „Pustelnik”, Franciszek Bukowski ps. „Dzięcioł”, i Tadeusz Nowak ps. „Pas”. W skład oddziału specjalnego BCh gminy Strzyżów dowodzonego przez Piotra Włodykę ps. „Krak” i Ludwika Pilcha ps. „Orzeł”, wchodziło 10 osób, w tym: Józef Irzyk ps. „Tyran”, Zbigniew Mazur ps. „Suseł”, Tadeusz Kut ps. „GroĹşny”, Franciszek Fortuna ps. „Tom”, Kazimierz Kulik ps. „Okoń”, Bronisław Haber ps. „Jaskółka”, Kazimierz Krypel ps. „Korzeń”, i Stanisław Włodyka ps. „Długi”. Trójkę gminną Ludowego Związku Kobiet BCh stanowiły: Bronisława Ĺ�yszczarz ps. „Gwint”, Zofia Mazur ps. „Baśka”, Zuzanna Kiczek ps. „Pobudka”.

Działalność sabotażowo-bojowa inspektoratu i obwodu BCh „Radło” została ukazana w wielu opracowaniach historycznych np. „Bataliony Chłopskie na RzeszowszczyĹşnie” W. Wibik-Jagustynowej, „Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1934-1945” Aliny Fitowej (1984), „Ruch Ludowy w Małopolsce i na Ĺšląsku 1934-1945” Józefa Marcinkowskiego i Aliny Fitowej, „Bataliony Chłopskie w Małopolsce i na Ĺšląsku BCh – kalendarium” Wojciecha Jakiełki (1987), „Kalendarium działalności bojowej BCh 1940-1945” Janusza Gmitruka (1983). Szeroki opis w naszym powiecie zawiera książka Mieczysława Urbanika „Ĺťelazne kompanie Batalionów Chłopskich w powiecie rzeszowskim „Radło” 1939-1945”, wydana w 1993r. przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżówskiej i Burmistrza Gminy i Miasta Strzyżów. Za to opracowanie autor otrzymał III nagrodę w Ogólnopolskim Konkursie Pamiętnikarskim pt. „Prawda i Pamięć”, zorganizowanym przez Zakład Historii Ruchu Ludowego NK PSL i Zarząd Główny Ogólnopolskiego Związku żołnierzy BCh oraz redakcję „Zielonego Sztandaru” w 1999r.

Na wniosek Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzyżowskiej i GZM PSL w Strzyżowie, Rada Miejska w uznaniu dużego wkładu mieszkańców w organizację i walkę Batalionów Chłopskich z okupantem hitlerowskim, nadała jednej z ulic Strzyżowa (przedłużenie ul. Południowej, za rzeką Wisłok) nazwę Batalionów Chłopskich.

Generał Jan Henryk Dąbrowski (1755 – 1818)

Urodził się w Pierzchowcu (krakowskie), był synem oficera wojsk saskich. Jako ochotnik wstąpił do tego wojska w 1771 roku i służył w gwardii przybocznej elektora saskiego od 1792r. Potem wrócił do kraju i rozpoczął służbę jako podpułkownik w armii polskiej u gen. Madalińskiego. Do powstania kościuszkowskiego przystąpił po wyzwoleniu Warszawy . Wsławił się w czasie obrony Powązek, za co otrzymał stopień generała. Potem na czele trzytysięcznego Korpusu Polskiego wyruszył do Wielkopolski i po zdobyciu Bydgoszczy dotarł do Gniezna, co zachęciło do walki Poznań, Toruń i Gdańsk. Po upadku powstania pozostał w kraju, zmienił częściowo wojenne zamiary przygotowując plan przymierza z Prusami przeciwko Rosji i Austrii i przedłożył go królowi Prus.

W 1796r. przybył do Paryża z propozycją utworzenia Legionów Polskich. Skierowano go do gen. Napoleona Bonapartego, głównodowodzącego armią francuską we Włoszech i w 1799 roku podpisał w Mediolanie układ z rządem lombardzkim, powołujący Legiony Polskie we Włoszech – jako korpus posiłkujący Lombardię, co zatwierdził Bonaparte. Mimo narodowego charakteru Legionów Polskich walczących pod hasłem wolności, braterstwa i równości ludów – dowództwo francuskie używało ich do zwalczania lokalnych powstań.

Henryk Dąbrowski brał udział na czele I Legii w bitwach pod Trebbią (1799r., gdzie został ranny) i pod Novi. Po zawarciu pokoju w Luneville (1801) część żołnierzy opuściła Legiony, wielu żołnierzy zmarło w wyniku chorób tropikalnych, walcząc w San Domingo z powstaniem Murzynów. We Włoszech pozostała jedynie półbrygada legionowa.

Po zwycięstwie Napoleona Bonapartego pod Jeną (1806r.), gdy wojska francuskie wkroczyły do Poznania, gen. Dąbrowski za podpowiedzią Napoleona zorganizował w Wielkopolsce powstanie przeciw Prusom. Mianowany dowódcą pospolitego ruszenia, a następnie II Dywizji Wojska Polskiego, zdobył w 1807r. Tczew, oblegał Gdańsk i walczył pod Frydlandem. Proponował rozszerzyć powstanie na Galicję i Litwę, ale sprzeciwił się temu Napoleon pozbawiając go dowództwa.

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego w łaski Napoleona wszedł książe Jan Poniatowski, który został mianowany naczelnym wodzem wojsk polskich. W 1809r. na wieść o wtargnięciu Austriaków H. Dąbrowski przybył do Warszawy, aby reorganizować armię księstwa Warszawskiego. Uczestniczył w ofensywie na Galicję. W kampanii 1812r. walczył pod Berezyną na czele XVII Dywizji, potem w bitwie pod Lipskiem. W 1813r. po śmierci J. Poniatowskiego, na rozkaz Napoleona, objął naczelne dowództwo wojsk polskich. Od 1814r. przebywał we Francji. Po powrocie do kraju, aczkolwiek niechętnym księciu Konstantemu, wszedł do komitetu wojskowemu pod jego kierownictwem i reorganizował wojsko Królestwa Polskiego, piastując godność senatora – wojewody.

W pamięci potomnych gen. J.H. Dąbrowski pozostał jako organizator legionów Polskich – pierwszego polskiego czynu zbrojnego po rozbiorach Polski. Jemu poświecona pieśń Legionów „Mazurek Dąbrowskiego”, stała się naszym hymnem narodowym. Zmarł w Winnogórze, pozostawił dwie prace: „Wyprawa do Wielkiej Polski” oraz „Jenerała Dąbrowskiego pamiętnik wojskowy Legionów Polskich”.

W uznaniu zasług dla sprawy niepodległości Polski, władze samorządowe Strzyżowa nazwały jego imieniem jedną z ulic miasta, która jest odgałęzieniem ulicy Sanockiej i biegnie południową stroną miasta aż do obiektów kościelnych.

 

Władysław Pitera

Autor książki „Wspomnienia z dawnych lat” wydanej w 1992r. przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej i Cukierniczą Spółdzielnię Inwalidów „Roksana”.

 

Urodził się 11 listopada 1908 roku w Szufnarowej, w powiecie strzyżowskim, w rodzinie nauczycielskiej. Uczęszczał do Gimnazjum w Rzeszowie i Strzyżowie, gdzie złożył egzamin dojrzałości 14 maja 1925r. Studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim uzyskując tytuł magistra praw 30 czerwca 1930r. Pracę zawodową rozpoczął jako aplikant w Sądzie Grodzkim w Strzyżowie we wrześniu 1931r. Potem wyjechał do Katowic, gdzie pracował w skarbowości śląskiej do wybuchu wojny w 1939r. Znów wrócił do Strzyżowa, gdzie pracował jako robotnik, następnie jako Brakarz. Po przeprowadzce do Rzeszowa objął stanowisko referenta podatkowego w tamtejszym urzędzie skarbowym, gdzie pracował do zakończenia wojny. W maju 1945r. wrócił do Katowic podejmując pracę w skarbowości, a następnie rozpoczął naukową w Instytucie ekonomii Przemysłu (jako kierownik zakładu w Chorzowie został powołany na stanowisko docenta z uwagi na poważny dorobek naukowy). W 1968r. w związku z reorganizacją instytutów naukowych, został przeniesiony do Instytutu Metalurgii Ĺťelaza w Gliwicach, gdzie pracował do 1975r., tj. do chwili przejścia na emeryturę. Nadal kontynuował pracę naukową, wydał wiele artykułów na temat stosowania metod statystycznych i matematycznych w ekonomii. Był członkiem Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzyżowskiej. Zmarł 30. IV. 1994r. w Katowicach, pochowany na cmentarzu w Rzeszowie.

Rodzina Piterów – wywodzi się z Lutczy. Rodzice Władysława pracowali w szkolnictwie strzyżowskim ( w szkole wydziałowej, przemysłówce, gimnazjum). Z ich inicjatywy założono w Strzyżowie księgarnie, wypożyczalnię książek oraz seminarium żeńskie. Ojciec Władysława uczestniczył w pracach rady miejskiej. Rodzice Władysława spoczywają na cmentarzu w Strzyżowie. Siostra Władysława Stanisława Pelcowa była współzałożycielką Spółdzielni Inwalidów w Strzyżowie. Bliskie i przyjazne związki Władysława Pitery ze Strzyżowem są powszechnie znane (szczegóły zawarte są w książce Jego autorstwa Pt. „Wspomnienia z dawnych lat”). Kontynuuje je również jego syn Jerzy – artysta malarz, poeta, nauczyciel, scenograf i grafik, na stałe zamieszkały w Katowicach. Rodzinna kamienica Piterów znajduje się przy ul. Witosa.

Za zasługi rodziny Piterów dla naszego miasta, jedna z ulic (boczna 1 Maja) nosi nazwę Władysława Pitery.

Gen. Tadeusz Kościuszko

Przywódca powstania urodził się na MereczowszczyĹşnie (Wołyń), był wychowankiem Szkoły Pijarów w Lubiszowie i Szkoły Rycerskiej w Warszawie, uczestnikiem wojny o wolność Stanów Zjednoczonych w latach 1776 – 1783. W 1789r. powołany został do armii polskiej. W wojnie 1792r. (w obronie Konstytucji 3 Maja) zdobył sławę pod Zieleńcami i pod Dubienką. Po przystąpieniu króla Stanisława Augusta do Targowicy podał się do dymisji i wyemigrował na Zachód (był w Saksonii i we Francji, gdzie bezskutecznie zabiegał o pomoc dla Polski). W latach 1793-94 uczestniczył w pracach tzw. sprzysiężenia powstańczego i kierował przygotowaniami wojskowymi do powstania w 1794r., potem stając na jego czele jako najwyższy naczelnik siły zbrojnej. Możliwość zwycięstwa widział w masowym udziale w powstaniu uwolnionych od poddaństwa chłopów (stąd wydany prze niego słynny Uniwersał połaniecki).Po klęsce powstania pod Maciejowicami – ranny, dostał się do niewoli rosyjskiej, w której przebywał (w twierdzy Petropawłowskiej w Petersburgu) od 1796r. Potem wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a w 1789r. do Francji, gdzie zaangażował się w prace Towarzystwa Republikanów Polskich, współdziałał w tworzeniu Legionów Polskich . Sprzeciwiał się jednak wiązaniu sprawy polskiej z Napoleonem I, któremu nie ufał, nie widział tez możliwości współdziałania z Aleksandrem I. ostatnie lata swojego życia spędził w Solurze w Szwajcarii, gdzie zmarł 15.X.1817r. Niedługo potem pochowano go w grobach królewskich na Wawelu.

Są trzy słynne obrazy malarskie: Przysięga Kościuszki – F. Smuglewicza i M. Stachowicza (1797); Kościuszko pod Racławicami – J. Matejki (1888); Panorama Racławicka – W. Kossaka i J. Styki (1892 – 94).

Jan Kiliński

Ur. w Trzemesznie – działacz insurekcji kościuszkowskiej, radny Warszawy, szewc z zawodu, od 1791r. współorganizator tzw. sprzysiężenia powstańczego istniejącego w latach 1793 -94. Podczas insurekcji warszawskiej w 1794r. i bezpośrednio po niej przewodził ludowi stolicy w walce z Rosjanami. Za wojenne zasługi T. Kościuszko mianował go pułkownikiem. Po krwawych wydarzeniach czerwcowych 1794r., wysłał ludzi z warszawy na front powstańczy. Po upadku powstania był dwukrotnie wieziony w Rosji, potem osiadł w Warszawie. Jest autorem dwóch pamiętników (1814, 1818).

Bartosz (Wojciech Głowacki)

Zagrodnik–chłop z Rzędowic (spod Krakowa), kosynier insurekcji kościuszkowskiej. Za odważny, bohaterski, uwieńczony zwycięstwem atak kosynierów pod Racławicami na armaty rosyjskie został prze T. Kościuszkę mianowany oficerem chorąży grenadierów krakowskich i przybrał nazwisko Głowacki. Brał też udział w bitwie powstańczej pod Szczekocinami, zmarł z odniesionych ran. Jako chłop – bojownik o niepodległość Polski, był tematem twórczości poetów i malarzy: W. Anczyca, T. Lenartowicza, W. Tetmajera, J. Matejki, J. Styki.

STANISĹ�AW TEPER-(1895-1943) PS.,,Dąb”

Działacz Stronnictwa Ludowego, komendant batalionów chłopskich w gminie Czudec w okresie okupacji hitlerowskiej-urodzony w Gliniku Zaborowskim.

W 1914 r. z chwilą wybuchu I wojny światowej został powołany do armii austriackiej, w której służył do końca wojny uzyskując stopień kapitana. Po powrocie do domu prowadził 12- hektarowe gospodarstwo rolne. Jako dobry gospodarz szybko zdobył zaufanie i szacunek miejscowej ludności, która w 1930r. wybrała go na wójta gminy Zaborów. Funkcję tę pełnił przez 6 lat oddając tej pracy całe swoje doświadczenie życiowe i społeczne, cieszył się uznaniem i autorytetem. Jako aktywny wójt i dobry gospodarz wstąpił w szeregi Stronnictwa Ludowego. W czasie II wojny światowej Stanisław Teper należał do tych, którzy pilnie śledzili bieg wydarzeń i orientowali się, że nie wszystko jeszcze jest stracone i że trzeba podnieść duch udręczonego ludu, wszczepić mu wiarę w słuszność i konieczność podjęcia bezpardonowej walki z wrogiem, która musi zakończyć się zwycięstwem. O jego postawie świadczy fakt udzielania pomocy jeńcowi rosyjskiemu, który uciekł z transportu kolejowego.

Stanisław Teper jako działacz SL brał czynny udział w organizowaniu we wsiach Ruchu Oporu Chłopskiego (ROCH), był współtwórcą tzw. ,,Chłosty” -zalążka póĹşniejszych Batalionów Chłopskich. Pod jego dowództwem rosły szeregi BCH, szkolili się partyzanci, organizowane były akcje zdobywania broni, dywersyjne przeciw konfidentom i służalcom hitlerowskim.

Rankiem 13 czerwca 1943r. Stanisław Teper został aresztowany przewieziony do więzienia w Rzeszowie. Nie powiodła się próba odbicia go z rąk Gestapo w drodze do Rzeszowa. W więzieniu był okrutnie torturowany, aby wymusić rozszyfrowanie nazwisk członków BCH. Przed śmiercią zdołał wysłać z więzienia gryps o treści: ,,Nic ze mnie nie wybili i nie wybiją. Niech wszyscy śpią spokojnie. Ze mnie już nic róbcie dalej naszą robotę”.

Po jego śmierci społeczeństwo Glinika Zaborowskiego wspólnie z Wydziałem Kultury Urzędu Powiatowego w Strzyżowie upamiętniło bohaterskiego syna strzyżowskiej wsi, fundując dwie tablice pamiątkowe: na grobie na cmentarzu ,,Na Krzywuli” oraz w holu Szkoły Podstawowej w Gliniku Zaborowskim.

Jego bohaterstwo doceniła także Rada Gminy nadając jednej z ulic Strzyżowa (boczna ul. Tunelowej) imię Stanisława Tempera.

WOJCIECH WEISS (1875-1950)-ARTYSTA MALARZ, GRAFIK, RZEĹšBIARZ, MUZYK I POETA.

Urodził się 4 maja 1875r. w Leords w Rumuni dokąd wyemigrowali jego rodzice po powstaniu styczniowym 1863r.Wojciech już jako kilkuletni chłopiec wykazywał uzdolnienia muzyczne, rodzice wysłali go do Lwowa, gdzie uczęszczał do gimnazjum a potem do konserwatorium muzycznego. Po przeniesieniu się do Krakowa rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych. Studia te przypadające na lata 1890-1898,odbył pod kierunkiem Jana Matejki, Władysława Ĺ�uszczkiewicza, Leopolda Leofflera, Józefa Unierzyckiego, Juliana Fałata i Leona Wyczółkowskiego.Otrzymał szereg nagród i wyróżnień za prace akademickie, a Szkołę Sztuk Pięknych ukończył ze złotym medalem. Należał do Towarzystwa Artystów Polskich ,,Sztuka” i uczestniczył w wystawach.

Studia artystyczne kontynuował w Paryżu i we Włoszech (głównie w Rzymie i Florencji). Już w 1900 roku uzyskał na światowej wystawie w Paryżu złoty medal za prace ,,Portret rodziców”. Powołany w 1907 do Akademii Sztuk Pięknych, początkowo na stanowisko docenta, w 1910 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1913 profesorem zwyczajnym. Po pierwszej wojnie światowej w 1918 roku został po raz pierwszy wybrany rektorem tej uczelni, a godność tę piastował póĹşniej jaszcze trzykrotnie. Otrzymał szereg nagród, między innymi dwukrotnie nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności im. Prospera Barczewskiego (1912r.) za obraz pt. ,,Owoce’’ i za obraz pt. ,,Ulica Floriańska w żałobie”(1918r.).Uprawiał rzeĹşbę i grafikę. Odznaczony był Krzyżem Komandorskim Orderu ,,Polonia Restituta”. Dzieła swe wystawiał na licznych wystawach krajowych i zagranicznych: Wiedeń, Berlin, Paryż, Pittsburg, Praga, ST. Louis, Wenecja. Całym swoim życiem , pracą pedagogiczną i twórczością związany był z Krakowem. W latach 1898-1903 okresowo mieszkał w Strzyżowie, w budynku stacji PKP. Miesiące letnie spędzał przeważnie w domu rodzinnym w Kalwarii Zebrzydowskiej. Zmarł w Krakowie 7 grudnia 1950 roku.

Twórczość Wojciecha Weissa prezentowana jest w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, w Muzeum Sztuki w Ĺ�odzi, Muzeum Ĺšląskim we Wrocławiu, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Pewna ilość obrazów znajduje się w posiadaniu rodziny artysty w Krakowie, której dom jest Muzeum Wojciecha Weissa.

Uroczyste obchody 100-lecia urodzin i 25-lecia śmierci artysty w 1975 roku były hołdem społeczeństwa dla zasług, jakie położył Wojciech Weiss dla polskiej i światowej kultury. Nie zapomniał również o nim jego ukochany Strzyżów, do którego wracał myślami do końca swego życia. Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzyżowskiej w maju 1975 roku uczciło jego pamięć poprzez wmurowanie Tablicy Pamiątkowej w budynku stacji PKP w Strzyżowie również na wniosek Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzyżowskiej-Rada Narodowa Miasta i Gminy Strzyżów nadała jednej z ulic miasta imię Alei Wojciecha Weissa (ulica łącząca stację PKP z ulicą Słowackiego.

IGNACY DASZYĹƒSKI (1866-1936)

Urodził się 26 listopada 1866r. w Zbarażu, w rodzinie urzędniczej związanych z tradycjami walk narodowo-wyzwoleńczych. W 1878r. podjął naukę w gimnazjum w Stanisławowie. Dwa lata póĹşniej stanął przed sądem za rozpowszechnianie odezwy przeciw Habsburgom. W 1882r. wydalono go ze szkoły za udział w konspiracji uczniowskiej. Odtąd zdobywał wiedzę w drodze samokształcenia, składając jako eksternista egzamin dojrzałości w 1888r. w Krakowie. Wstąpił na uniwersytet, ale zmuszony był przerwać studia z uwagi na zagrożenie karą za przemycanie ulotek do zaboru rosyjskiego. Udał się do Królestwa Polskiego gdzie pracował jako korepetytor, ale wkrótce aresztowano go, więziono a potem odesłano do Galicji.

Po pewnym czasie przeniósł się do Lwowa, gdzie był współorganizatorem partii socjalistycznej i obchodów pierwszomajowych 1891 roku. Uczestniczył w II Kongresie socjaldemokracji austriackiej w Wiedniu i Kongresie Międzynarodówki w Brukseli. Potem w Berlinie objął redakcję pierwszej w zaborze pruskim socjaldemokratycznej polskiej ,,Gazety Robotniczej”. Jako uznany przywódca partyjny w 1893r. osiadł w Krakowie, obejmując redakcję najpierw dwutygodnika, a potem tygodnika ,,Naprzód”, kierując nią przez kilkadziesiąt lat. W 1902r. wybrany został do Rady Miejskiej w Krakowie. Pomagał działaczom PPS w Galicji w tworzeniu baz wydawniczych, widział w kartce wyborczej główną drogę do przebudowy społecznej, pozostawał w przyjacielskich stosunkach z Józefem Piłsudskim i innymi działaczami tej partii. W 1910r. uczestniczył w uroczystościach grunwaldzkich w Krakowie. W 1919r. został wybrany posłem do Sejmu Ustawodawczego, gdzie przewodniczył klubowi posłów socjalistycznych. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920r. objął funkcję wicepremiera w rządzie obrony narodowej. W 1922r. ponownie wszedł do sejmu. W 1925r. objął godność wicemarszałka sejmu a w 1928r., został marszałkiem sejmu. Zmarł w sanatorium w Bystrej na Ĺšląsku 31 paĹşdziernika 1936r. Główne prace Daszyńskiego to: ,,O formach rządu” (1902), ,,Pamiętniki” (1925-26), ,,Sejm, rząd, król, dyktator” (1926).

Rada Miejska w uznaniu tego wielkiego polityka, nazwała jedną z ulic Strzyżowa jego imieniem (ulica główna od rynku w kierunku północnym).

Wincenty Witos (1874 – 1945)

Wybitny działacz ruchu ludowego, polityk, rolnik, rodak i wójt wsi Wierzchosławice koło Tarnowa. W latach 1911 – 14 był posłem na sejm krajowy galicyjski, w latach 1911 – 18 posłem na sejm austriacki, w latach 1919 – 30 posłem na sejm II Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1913r. po rozłamie w ruchu ludowym na PSL „Piast” i PSL „Lewicę” – był czołowym przywódcą PSL „Piast” razem z Jakubem Bojko. Witos był działaczem Naczelnego Komitetu Narodowego, będącego reprezentacją stronnictw Galicji utworzoną w sierpniu 1914r.

w Krakowie (jako reprezentacja polityczna narodu najwyższej instancji w zakresie wojskowej, politycznej i skarbowej organizacji zbrojnej sił polskich – Legionów Polskich), opowiadając się za rozwiązaniem sprawy polskiej w oparciu o monarchię austro – węgierską (na czele departamentu wojskowego stał Władysław Sikorski. Obok W. Witosa działali tu również: Ignacy Daszynski, Stanisław Stroński i Stanisław Kot).NKN rozwiązał się 15.X. 1917r. po utworzeniu Rady Regencyjnej, będącej namiastką władzy najwyższej w Królestwie Polskim pod koniec I wojny światowej. RR nie zyskała szerszego poparcia w społeczeństwie i dlatego 14. XI. 1918r. przekazała swą władzę Józefowi Piłsudskiemu.

W latach 1920 – 21, 1923, 1926 W. Witos pełnił funkcję premiera Rzeczypospolitej Polskiej i był zwolennikiem współpracy z prawicą. Swoje poglądy polityczne Witos zmienił częściowo po przewrocie majowym w 1926r. W latach 1926 – 30, jako jeden z jedenastu przywódców „Centrolewu”, został aresztowany w 1930r. i skazany w tzw. procesie brzeskim.

Od 1933r. był na emigracji w Czechach pełniąc jednocześnie funkcję prezesa NKW PSL.W kwietniu 1939r. powrócił do kraju.

W 1913r. odbył się Kongres Zjednioczeniowy Stronnictw Ludowych, na którym powstało silne Stronnictwo Ludowe – na czele SL stanęli W. Witos i J. Bojko.

O prężności ruchu ludowego w regionie strzyżowskim świadczy fakt, że trzykrotnie był tu W. Witos (1921r. na inspekcji powiatu strzyżowskiego - w Strzyżowie i w Dobrzechowie; latem 1930r. oraz 14 sierpnia 1932r. – w Strzyżowie, Dobrzechowie i Markuszowej, przemawiając na wiecach ludowych). Z okazji pobytu W. Witosa otwarto Dom Ludowy w Markuszowej.

Podczas okupacji hitlerowskiej w 1939 i 1940r. Witos był aresztowany i namawiany do współpracy z okupantem. Współpracę kategorycznie odrzucił, był więziony – m.in. na Zamku w Rzeszowie, co upamiętnia wmurowana tam tablica pamiątkowa. Tuż po wyzwoleniu kraju, w 1945r., na krótko przed śmiercią, powołano go jako formalnego prezesa Stronnictwa Ludowego – na Wiceprezydenta Krajowej Rady Narodowej.

Zmarł w Krakowie 31.X.1945r., pochowany w kaplicy cmentarnej w rodzinnych Wierzchowicach. W domu rodzinnym powstało Muzeum Biograficzne W. Witosa , które działa do dziś.